نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی
نت پیشگیرانه، پیشگویانه و اصلاحی
نگهداری مدون و برنامه ریزی شده به تجارتی که در آن از سرمایه های موجود، دستگاه ها، تجهیزات، ماشین ها و امکانات و زیر ساخت ها در راستای تولید و تامین مشتری استفاده می شوند ارزش می دهد. این برنامه و زمان بندی باعث به حداقل رسیدن اتلاف زمان و منابع و استفاده از آنها در جهت فعال کردن سرمایه های موجود ودر نتیجه افزایش حداکثری تولید، می شود. در صنایع کوچک این برنامه ریزی می تواند جزء وظایف بازرسی تعریف شود ویا بخشی از کار روزانه تیم مدیریت تعریف شدو یا یک بازرس مجزا سپرده شود. متاسفانه این برنامه ریزی در شرایطی که زمان محدود و تراکم کاری زیاد است، افت شدیدی می کند. که با توقف آن در کوتاهترین زمان، کار ها به صورت غلط و غیر اصولی اجرا می شوند که در نتیجه برآیند آن افزایش هزینه نگهداری است. در این گام و گامهای آتی به تشریح بیشتر این استراتژیها خواهیم پرداخت.
سیستم نگهداری و تعمیرات واکنشی (Reactive Maintenance)
این استراتژی می‌گوید : (Fix it after it Breaks)
در این روش بعد از وقوع خرابی نسبت به تعمیر ماشین و بازگشت وضعیت به حالت اولیه اقدام میگردد. در استاندارد TPM از این روش با عنوان (Breakdown Maintenance) یاد شده و در ایران نیز عنوان (Emergency Maintenance) برای این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم در سالهای آغازین تکامل نت مورد استفاده قرار می‌گرفته و بدین سبب با ساختار امروزین ماشین‌آلات و تجهیزات همخوانی چندانی نداشته و معایب زیر را با خود به همراه دارد:
کاهش ایمنی کار با ماشین‌آلات، عدم برنامه‌ریزی دقیق تولید به علت بروز مشکلات کمی و کیفی، نیاز به گروه تعمیراتی قوی و آماده به کار، افزایش زمان تعمیرات بعلت مشاهده خرابیهای فرعی و نیاز به ذخیره و انبار کردن وسیع قطعات.
نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (Preventive Maintenance)
این استراتژی می‌گوید : (Fix it before it breaks)
نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه عبارتست از یک روش سیستماتیک برنامه‌ریزی و زمان‌بندی شده جهت انجام کارهای نگهداری مورد نیاز بر طبق برنامه تنظیمی با هدف جلوگیری از فرسایش غیرعادی اجزا ماشین و کاهش توقفات اضطراری ماشین‌آلات. نت پیشگیرانه بر اساس تناوب اجرای فعالیتها برنامه‌ریزی و اجرا گردیده و به همین دلیل عبارت Time Based Maintenance نیز به این دسته از فعالیتها اطلاق میگردد.
فعالیتهای نت پیشگیرانه عبارتند از :
1- جلوگیری از فرسایش غیرعادی اجزاء ماشین
نظافت، آچارکشی و روانسازی (روغنکاری و گریسکاری)
2- کاهش توقفات اضطراری
تعمیر و تعویض‌های دوره‌ای مطابق با برنامه زمانی از پیش تعیین شده
برنامه PM تعریف شده برای سازمان نیاز به بازنگری دارد تا به شکلی تبدیل گردد که پاسخگوی خواسته‌ها و اثربخشی لازم باشد. فراوانی توقفات غیربرنامه‌ای و توقفات متوالی تجهیزات نشانگر آن است که برنامه PM تعریف شده کارایی لازم را ندارد. هدف واقعی برای PM آن است که توقفات و خرابیها را تا سطح مورد قبول مدیریت کاهش دهد. اثربخشی برنامه PM در آن است که برنامه‌هایش را با حالتهایی از نت اصلاحی (CM) و نت پیشگویانه (PdM) ترکیب نماید. بسیار ضروریست که هماهنگی و همکاری کامل بین مدیران تولید و نت برقرار باشد و بهتر آن است که دستورالعمل نحوه همکاری و شرح وظایف دقیق هر کدام از این واحدها در قبال خرابیها و شکست‌ها نوشته شود.
نگهداری و تعمیرات پیشگویانه (Predictive Maintenance)
نت پیشگویانه به مجموعه فعالیتهایی اطلاق میگردد که جهت تعیین شرایط فنی کارکرد اجزاء ماشین (اندازه‌گیری میزان فرسایش اجزاء) در حین بهره‌برداری انجام گردیده و بر اساس نتایج حاصله از آن، زمان و نوع فعالیت نت مورد نیاز تعیین میگردد. نت پیشگویانه بر اساس شرایط کارکرد اجزاء ماشین برنامه‌ریزی و اجرا گردیده و به همین دلیل عبارت Condition Based Maintenance نیز به این دسته از فعالیتها اطلاق میگردد.
فعالیتهای نت پیشگویانه (PdM) عبارتند از :
1- بازرسی فنی توسط حواس انسانی
انجام بازرسی فنی توسط پرسنل ماهر نت با استفاده از حواس انسانی (همچون بازرسی سر و صدای غیرعادی یا گرم شدن بیش از حد اجزاء)
2- اندازه‌گیری فرسایش با استفاده از ابزار توسط انسان
بازرسی فنی اجزاء ماشین و اندازه‌گیری فرسایش با استفاده از ابزارهایی همچون ارتعاش‌سنج، حرارت‌سنج، آنالایزر روغن. در این روش بازرس PM در فواصل زمانی مشخص و در حین کارکرد ماشین با استفاده از ابزار نسبت به اندازه‌گیری میزان فرسایش اجزاء اقدام و نتایج به دست آمده را با محدوده کارکرد مجاز اجزاء مقایسه می‌نماید. تصمیم جهت ادامه کار ماشین و یا توقف آن جهت انجام فعالیتهای نت بر اساس نتایج حاصله از این تحلیل خواهد بود. در این روش هیچ فعالیت اضافی نت انجام نمی‌گیرد و برهمین اساس عبارت نت اقتصادی نیز به این گروه از فعالیتهای نت اطلاق میگردد.
3- بازرسی و اندازه‌گیری پیوسته توسط ابزار
امروزه استفاده از روش کنترل پیوسته توسط طراحان ماشینهای صنعتی به عنوان روشی جهت جلوگیری از خطاهای برنامه‌ریزی نت مورد توجه قرار گرفته است. فیلترهای هوا مجهز به سنسور هایی جهت تعیین زمان دقیق تعویض فیلتر شده‌اند ؛ برای یاتاقانها سنسورهای حرارتی طراحی گردیده تا زمان دقیق روانسازی آنها مشخص و به اپراتورها اعلام گردد و...
استفاده از تجهیزات پیشگویی و پیش‌بینی خرابیها و شکست‌ها بسیار ضروریست. یکی از خواسته‌های مدیریت هر سازمانی این است که دوره کاربری مفید هر دستگاه را افزایش دهیم. پرسنل نت می‌تواند روشها و ابزار گوناگون و مفیدی را در سیستم PdM مورد استفاده قرار دهد. الگوهای خرابی تجهیزات می‌توانند با دقت بسیار خوبی خرابیها و شکست‌ها را پیش‌بینی نمایند.
روشهای دیگری که می‌توانند بدون صرف هزینه‌های هنگفت در روش PdM مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از :
آنالیز ارتعاش، آنالیز روغن، آنالیز دما و روشهای مافوق صوت. منطق کار بدین صورت است که هر ماشین پیش از خراب شدن، صدا‌ها و هشدارهایی از خود بروز می‌دهد. استفاده از روشها و ابزار PdM کمک می‌کند تا با یاری این هشدارها از وقوع خرابی مطلع شویم. با کمک این اطلاعات می‌توان سیستم مدیریت مناسبی برای جلوگیری از خرابی یا کنترل عواقب آن ایجاد نمود. آنالیز روند خرابی یک دستگاه در طول برهه زمانی برای پیش‌بینی احتمال وقوع خرابی در زمانهای آتی، اطلاعات خرابی را ارائه می‌دهد. با کمک این پیش‌بینی می‌توان برنامه‌ریزی انجام کار را با توجه به اینکه چه وقت و در کجا نیاز به کار تعمیراتی می‌باشد به انجام رساند.
نگهداری و تعمیرات موثر (Proactive Maintenance)
این استراتژی می‌گوید: (Don’t just fix it, improve it)
نت موثر به مجموعه فعالیتهایی اطلاق میگردد که با هدف بهبود وضعیت کارکرد ماشین‌آلات، کاهش میزان نیاز آنها به اجرای نت و حذف کامل علل وقوع خرابیها انجام می‌گیرد. در استاندارد نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر (TPM) که از سوی انجمن مهندسین نت ژاپن تدوین گردیده عبارت (Maintenance Prevention) برای نت موثر استفاده گردیده است.
نگهداری و تعمیرات اصلاحی
پس از تعریف تجهیزات و دارایی‌ها می‌توان به تعریف فعالیتهای نت اصلاحی و نت پیشگیرانه اقدام نمود. در این مرحله بایستی تعریف کار و ثبت اطلاعات به گونه‌ای باشد که مرتبط با مراکز هزینه تعریف گشته باشد. محاسبات مربوط به نفرساعت صرف‌شده، مواد و قطعات مصرف‌شده، سفارش قطعات ایجاد‌شده و سایر سیکل‌های هزینه‌ای از طریق این اطلاعات انجام میگردد. برای هر کار نت لازم است سوالات چه چیزی (what)، توسط چه کسی (whom)، در کجا (where)، چه وقت (when) و چرا (why) مشخص باشد. برای جمع‌آوری این اطلاعات لازم است ورودی‌های صحیح ثبت اطلاعات جهت نگهداری کلیه سوابق و جزئیات مربوط به آنها و همچنین گزارش‌نویسی مورد بازنگری قرار گیرند. در بسیاری از موارد، ثبت دقیق و کامل جزییات مربوط به فعالیتهای روزمره نظیر روانکاری و تنظیمات جزیی ضروری می‌باشد. در سیستم صدور حکم کار، برنامه‌ریزی از عناصر اصل سیستم می‌باشد ؛ برنامه‌ریز باید بتواند زمان، مواد و نیروی انسانی را به تجهیزات اختصاص دهد. واحد برنامه‌ریزی بایستی به گونه‌ای برنامه‌ریزی حکم کار را انجام دهد که کار نت در محدوده زمانی تعریف‌شده انجام یابد و نیازمندیهای سیستم تولید و نگهداری و تعمیرات توامان پاسخ داده شود.
نت پیش‌اقدام (PAM)
نت پیش‌اقدام گزینه‌ای است که هم در بردارنده نت پیشگیرانه (PM) و هم در برگیرنده نت پیش‌بینانه (PdM) می‌باشد. مبرهن است که مدیران نت باید اطلاعات و سوابق ناشی از PM و PdM را در اختیار داشته باشند تا بتوانند آنها را به سمت PAM توسعه دهند. نت PAM بصورت یک تاریخچه در سوابق برنامه‌های هر مرکز هزینه وجود خواهد داشت. برای دستیابی به چنین مرحله‌ای لازم است یک روش مستندسازی برای ثبت تاریخچه هر مرکز هزینه ایجاد گردد. مقدار ساعات تولیدی و توقف هر مرکز هزینه و همچنین نمودارهای علت و معلول وقایع مربوط به هر مرکز هزینه بایستی ثبت شود. سوابق تجهیزات بایستی به گونه‌ای نگهداری شوند که در برنامه‌های PAM قابل استفاده موثر باشند. نت PAM به مدیران کمک خواهد نمود تا در کاهش میزان توقفات و همچنین افزایش قابلیت اطمینان تجهیزات و افزایش دوره مفید.
نگهداری و تعمیرات ناب (Lean Maintenance )
نت ناب یک رویکرد نوین و نظام مند به سیستم نگهداری و تعمیرات است, که با تبعیت از اصول ناب به حفظ ارزش ها (Value) و حذف زوائد (Waste) می پردازد و در نهایت بدنبال تحقق رضایتمندی مشتری و کاربران تجهیزات می باشد. این رویکرد پس از رویکرد تولید ناب مطرح گردیده است. نت ناب موجب افزایش در قابلیت اطمینان، دقت، کیفیت، رضایت کاربران و در دسترس بودن تجهیزات و کاهش در زمان انتظار، هزینه های سیستم، عیوب, دوباره کاری، حرکت های اضافی و حمل و نقل اضافی خواهد شد.