کایزن
کایزن به معنی بهبود پیوسته و مداوم ,توام با مشارکت همه افراد شرکت یا سازمان اعم از مدیران ارشد,مدیران, سرپرستان و کارگران می باشد.
پیام کایزن:
حتی یک روز نباید بدون ایجاد نوعی بهبود در یکی از بخشهای شرکت یا سازمان سپری شود.
کایزن کلیه جوانب تجارت را در نظر می گیرد.با نحوه کار کارگر در سازمان آغاز می شود.به بهبود ماشین آلات و تجهیزات می پردازد و درنهایت به بهبود سیستم ها و دستورالعملها منجر می گردد.
مدیریت کارخانه باید پنج هدف زیر را دنبال کند:
1- کسب حداکثر کیفیت توام با حداکثر کارایی
2- نگهداری حداقل موجودی در انبار
3- حذف کارهای دشوار
4- ایجاد روحیه پژوهش در پرسنل در جهت بهبود دائمی
5- استفاده از ابزار و تجهیزات برای حداکثر نمودن کیفیت و کارایی و حداقل نمودن فعالیت ها
باید در کارخانه فعالیت های کایزن را با مشاهده فعالیت های کارگران آغاز کرد چون هیچ هزینه ای را در بر ندارد. در نتیجه نقطه آغازکایزن شناخت “اتلاف“ در در فعالیت های کارگری است.
مانند:
1- محل و اندازه کلید دستگاه در صورتی که اپراتور با برداشتن حداکثر یک گام به آن دست یابد.
2- تحلیل و بهبود نمودارهای دو دست و انسان ماشین
3- عبور فقط یک قطعه در نوارنقاله در هر نوبت که اپراتور مجبور به عقب برگرداندن نوار نشود
اتلاف:
از ديد ژاپني ها به هر فعاليتي اطلاق مي شود كه براي سازمانها ايجاد هزينه مي كند، اما ارزش افزوده اي توليد نمي كند.
در نگاه كايزني براي تحقق بهبود مستمر در سازمانها بايد سه اقدام اساسي زير صورت گيرد:
1- كليه فعاليت هایي كه هزينه دار هستند ولي ارزشي توليد نمي كنند (مودا) بايد حذف شوند.
2- فعاليت هایي كه به شكلي در جاي ديگر به صورت موازي انجام مي شوند (موري) با يكديگر تلفيق شوند.
3- آن دسته ازفعاليت هاي كه براي تكميل و بهبود سطح كيفي خدمات لازمند (مورا) به فعاليتهاي سازمان افزوده شوند.
در کایزن باید از فعالیت هایی که منجر به اتلاف می شوند جلوگیری نمود.
مانند:
1- تولید بیش از حد
2- اتلاف وقت ماشین آلات تولیدی
3- اتلاف ناشی از حمل و نقل مواد
4- اتلاف در پروسه تولید
5- اتلاف در انبار داری
6- اتلاف در حرکات بی مورد
7- اتلاف به صورت ضایعات تولیدی
برای از میان برداشتن اتلاف, سیستم تولیدی خاصی با دو ویژگی خاص مطرح شده است:
1- تولید به موقع
2- جیدوکا
تولید به موقع دارای مزایای زیر است :
1- کاهش زمان تدارک
2- کاهش زمان کارهایی که بر روی کارهای غیر تولیدی صرف می شود
3- موجودی کمتر
4- تعادل بیشتر میان فرایندهای مختلف
5- آشکار ساختن مشکلات
جیدوکا :
واژه ای است برای نامگذاری ماشین هایی که هرگاه مشکلی در جریان کار پیش می آید به طور خودکار متوقف می شوند.
دراین سیستم لزومی برای مراقبت اپراتور از ماشین نیست و صرفا هنگامی حضور او ضروری می شود که ماشین متوقف میشود.در نتیجه این امر, یک اپراتور می تواند مسئولیت چند ماشین را به طور همزمان به عهده بگیرد و باعث بالا رفتن بهره وری شود.
کایزن در تجهیزات :
1- تغییر یا تصحیح لی اوت
2- تصحیح ظرفیت تولیدی
3- اجازه توقف خط تولید به کارگر
4- تغییر در فلسفه برنامه ریزی
5-بهبود تجهیزات
تكنيك 5S :
یکي از ابزارهاي كايزن پنج گام آراستگي محيط كار مي باشد كه از سرواژه پنج كلمه ژاپني كه با حرف s شروع مي شوند گرفته شده است. گامهاي 5 اس عبارتند از:
1-سيري:شناسائي اقلام ضروري از غير ضروري و دور ريختن اقلام غيرضروري
2-سيتون:مرتب كردن اقلام ضروري با نظم و ترتيب
3-سيسو:پاكيزه نگه داشتن كليه موارد در گمبا
4-سيكتسو:آغاز فرآيند پاكيزگي توسط هر يك از افراد و انجام مستمر مراحل قبلي (نظافت شخصی)
5-شيتسوكه:رعايت انظباط فردي
مثلا يك ميز كار آشقته مساوي است با :
1- پائين بودن بهره وري
2- از دست دادن فرصتها و مهلت هاي انجام كار
3- جستجوي ديوانه وار براي اطلاعات گم شده
4- ساعتهاي طولاني كار
5- افزايش اضطراب و پريشاني
6- از دست دادن روحيه
7- حواس پرتي هاي ناخواسته
8- مشكلات غيره منتظره
نكته :
هرگز كاري را كه امروزقادر به انجامش هستيد به فردا موكول نكنيد ، امروز همان فردايي است كه ديروز منتظرش بوديد.
ابزاری که کایزن برای حل مشکلات بکار می گیرد :
1- نمودارهای پارتو
2- نمودارهای علت و معلول
3- هیستوگرامها
4- نمودارهای کنترل
5- نمودارهای همبستگی
6- منحنی ها
7- برگه های چک
سیستم پیشنهادات جزء لاینفک کایزن است و مدیریت ارشد باید برنامه ای را با طرح مناسب به اجرا بگذارد.
موضوعات اصلی در سیستمهای پیشنهادات عبارتند از:
1- بهبود کار فردی
2- صرفه جویی در نیرو ,مواد و منابع
3- بهبود محیط کار
4- بهبود ماشین آلات و روندها
5- بهبود ابزار و وسایل
6- بهبود کار اداری
7- بهبود کیفیت محصولات
8- ایده هایی برای محصول جدید
9- ارائه خدمات و حفظ روابط با مشتری
ایجاد جو همکاری و فرهنگ مناسب کاری جزء جدانشدنی کایزن است.باید سعی کنیم نظر مثبت کارگران را جلب کنیم تا از این طریق به مخالفت آنها نسبت به اعمال تغییر و تحول در سازمان فائق آییم
نیل به این مهم مستلزم انجام اقدامات زیر است:
1- تلاش پیگیر برای بهبود روابط صنعتی و کاری
2- تاکید روی آموزش و پرورش کارگران
3- کمک به افزایش رهبران غیر رسمی در بین کارگران
4- تشکیل گروههای کوچک غیر رسمی مثل گروههای کنترل کیفی
5- حمایت و پشتیبانی از فعالیت های کارگران که در چهارچوب راهبردهای کایزن انجام می گیرد
6- تلاش برای ایجاد یک محیط کار دلپذیز که در آن کارگران بتوانند اهداف کاری ود را دنبال کنند
7- ایجاد روحیه کار گروهی در میان کارکنان
8- آموزش سرپرستان به طوری که آنها بتوانند با کارگر بهتر ارتباط برقرار نموده